De kerstster hangt, de kerstboom komt later

 

'Europa is dood. Jullie genen zijn verbruikt.'

Het is al meer dan veertig jaar geleden, Remco, meneer Campert,
Dichter, dat je het gedicht over Richard Brautigam schreef.
Een hard gedicht, maar het moest geschreven,
het moest je van het hart. Mij bleef altijd bij, de openingszin: 

Europa is dood
Jullie genen zijn verbruikt.
 
Je citeerde uit een ontmoeting die je met je collega had.
En die was niet gezellig, die ontmoeting in die pizzeria
emoties, zware woorden.
Brautigam was de Amerikaan,
Jjj de (woedende) Europeaan
(die nog maar net het woord fascisme
wist te vermijden) de drank deed de rest.
 
Zoals je schrijft in je gedicht: 

Paar maanden later
schiet hij zich
voor zijn harige kop.
een radeloze man
vol onverbruikte genen 

Ik kom hierop, vandaag door wat ik las:
de meningen van Poetin en Trump
over Europa: geen partij, geen gewicht
in de schaal, (over Oekraïne hebben we het hier)
niet interessant, houden
we geen rekening mee, hebben
hun genen radeloos verbruikt.
(En dat lezen doet wel pijn).

Maar liefst heb ik natuurlijk, 
dat dit gedicht eindigt met een knal:
Poetin die zich voor zijn kop schiet.

 

Salman Rushdie werd gestoken door een man

  

Salman Rushdie heeft een nieuw boek, De Levensavond, uitgeverij Pluim. En het wordt  besproken in Trouw. Geïnteresseerd begon ik met de recensie. Maar in de tweede alinea bleef ik steken bij: De werkelijkheid was te indringend: een man stak hem 15 keer met een mes. Rushdie verloor een oog en balanceerde op het randje tussen leven en dood.

Heftig, denk je dan. Door een man met een mes in je oog gestoken te worden als je een lezing wilt geven, zomaar, door een man. Het zal je maar gebeuren. Maar hoe groot is die kans?

Op 12 augustus 2022 stak Ahadi Matar, een Amerikaan van Libanese afkomst, een moslim, die zei dat hij Rushdie geen goed mens vond, en dat hij, Rushdie dus, de Islam aanviel. Vandaar zijn aanval met het mes. Matar werd voor deze religieus gemotiveerde moordpoging veroordeeld tot 25 jaar cel.

Ayatollah Khomeini noemde Rushdies boek De Duivelsverzen, godslasterlijk en vaardigde op 14 februari 1989 een fatwa uit: Rushdie moest vermoord hierom, een doodvonnis dus. Er werd een beloning uitgeloofd. Ahadi Matar had hoogst waarschijnlijk het boek Duivelsverzen niet gelezen, maar met een mes op een schrijver inhakken, in hals, gezicht en buik, dat vond hij wel een goed idee.

Dus. Werd Salman Rushdie 15 keer in gezicht, hals en buik gestoken door zomaar een man, of was het een gerichte aanval van een moslim extremist die een wit voetje in het hiernamaals of een financiële beloning in het nu wilde halen?

 

Etty Hillesum, 30 november 2025

 

Etty, je hebt hier gelopen, gewandeld, dat kan niet anders.
Je keek naar de IJssel, je keek naar de overkant,
Je keek naar de verte, je keek naar het plaveisel,
Je keek naar je wandelgezelschap: je wandelde hier.
Misschien keek je wel in een boek of dichtbundel,
terwijl je wandelde, verdiept (Etty, mocht dat zo zijn,
iedereen loopt tegenwoordig zo, het hoofd gebogen).
 

Etty, mocht je nu nog leven, je weet niet wat je meemaakt:
Er komt een film over je, er zijn actrices die je spelen,
Etty, je leeft, ook al maak je dat zelf niet meer mee.
Er wordt een dramaserie over je gemaakt.
(Maar, als ik de huidige woke tijd zo bekijk,
dan rook je niet: je sigaret wordt uit je hand gewist.
Je moest perfect, je  moest een heilige.
Maar Etty, dat maakt mij allemaal niet uit).
Je leeft: je portret staat hier op een muur.
Je boeken staan bij mij in de kast.
Ik had je graag ontmoet, ik woonde om de hoek.
Waar zouden we het over hebben gehad,
Misschien zou je me schrijven,
En ik jou, en dat doe ik nu, vandaag,
Dag Etty, ik denk aan je.

 

Nu op het nachtkastje

 

Weer bovenop het Cultuurpaleis Warschau

Ik stond op de dertigste verdieping van het Paleis van Cultuur en Wetenschap in Warschau, en keek door de metalen roosters over de stad naar de verte. Ik keek, lijdend aan hoogtevrees, niet naar beneden, ik keek wel uit: ik keek vooruit, naar de verte. En wat was ik blij met die tralies, want stel je voor dat een demon die in me huisde, me juist daar zou aanmoedigen, uitnodigen of dwingen om over de rand te stappen, toe maar, doe het maar. Nu kon ik gelukkig een rondje lopen en over alle vier de windstreken van Warschau kijken. Niks aan de hand.

50 jaar geleden stond ik hier ook. Toen was ik 15 jaar. Dus dat moet 1975 zijn geweest. Of was het in 1972 of 1973 dat ik hier toen stond?  Mijn herinneringen zijn niet helemaal betrouwbaar. Polen was toen nog zo communistisch als wat, en wij waren daar op vakantie met tent, hond en kano die boven op de Saab lag vastgebonden.

Waren die metalen rekken er toen ook al? Het bordje met de tekst dat drones verboden waren op en rondom de toren, dat was vast nieuw.

En stonden de beelden van AdamMickiewicz (wie kent hem niet) en Copernicus toen ook al bij de ingang? Vast. Maar ik herinner me het niet.

Wat ik me wel herinner van mijn eerste bezoek in 1973, was de boekwinkel in het Cultuurpaleis. Daar kocht ik toen een map met oude landkaarten en een zakatlasje. Die heb ik lang bewaard.

We bezochten toen in 1973,1974 of 1975 Warschau, en aan een bezoekje aan het Cultuurpaleis viel niet te ontkomen. Dat hoge gebouw, die Suikertaart, was een cadeautje van Josef Stalin.

Dit 237 meter hoge gebouw uit 1955 is een ontwerp van de Russische architect Lev Roednjev die zich in deze socialistische architectuur liet beïnvloeden door de Art Deco. Het gebouw had niet misstaan in New York. Maar de Polen waren er destijds niet blij mee (Stalin immers), en grapten dat vanaf het Cultuurpaleis het uitzicht op Warschau het mooist was, het was de enige plaats waar je het gebouw niet kon zien.

Maar tijden veranderen. Steden ook. En mensen ook. En de waardering voor dit gebouw dus ook. Het is alleen jammer dat in Rusland de waardering voor Stalin nu juist weer toeneemt.

Het is koud hierboven, we nemen afscheid van het uitzicht op Warschau en de herinneringen, en zoeven met de lift naar beneden en gaan terug naar Raffles Europejski Warsaw, ons hotel, zonder kano en hond, de daagse werkelijkheid weer in, de vlucht huiswaarts wacht niet.

 

De Revisor #45 Het zelfportret

 

 

 

Bij mijn bookmarks heb ik aantal literaire sites: Tzum, Neerlandistiek, Tirade, Literair Nederland, Ooteoote, de Reactor, De Nieuwe Contrabas, Martijn Benders, en De Revisor. Altijd leuk om het rijtje even door te lopen voor nieuws, achtergrond, analyse, recensie of schandaal. En af en toe koop ik ik een papieren Tirade, Reactor, Parelduiker, of Revisor, als er iets in staat dat mij erg leuk lijkt of anderszins interesseert.

De Revisor heeft nummer  # 45 gewijd aan het Zelfportret. Het zelfportret van de Nederlandse schrijver is dat. De schrijver tekent of krabbelt zichzelf. En dat levert leuke resultaten op. Ieder blijkt toch een eigen stijl van kijken en dus ook tekenen te hebben. En een enkeling, Jente Posthuma, K. Michel, fotografeert zichzelf. 

Een bewaar exemplaar, ik heb mezelf er maar bij getekend, alstublieft.