Dan heb ik dat shirt
binnenstebuiten gedaan
en alle knoopjes dicht gemaakt
als ik het in
de wasmachine stop. Anders
gezegd: ik heb
alles gedaan wat ik kon doen,
en dan nog
komt het voor dat dat shirt,
alle knoopje los,
en weer buitenstebuiten
gedraaid, uit de
wasmachine komt. Nou, zulke niet
na te gane
bewegingen maken mijn gedachten
nou ook.
Martin Amis
Je bent Martin Amis en bij je overlijden laat je een imposant oeuvre van tientallen boeken na: kritisch, geestig, origineel, prikkelend, precies en altijd in een perfecte jaloersmakende stijl. Ergens in Deventer heeft een lezer al jouw boeken. Dan overlijd je. Je zoekt naar je necrologie: je blijkt een snippertje op pagina twee (Trouw, 22 mei), ingeklemd tussen een vrijmetselaar en een humanistisch denker. Ergens in Deventer vindt iemand dat jij hiermee erg tekort wordt gedaan.
Michiel van Hunenstijn Deventer
De veganist verbleekte toen
hij vernam
dat in het land van melk
& honing
alles koe en ei was.
In de ‘Heren’, van het nette etablissement,
bleek het niet de bedoeling,
dat je na gebruik
van het pissoir, je lul even fijn
liet droog
wapperen in de Jet Towel.
Ik had je al gezien, ik had
je al herkend,
jij was het. Ik zag het aan
je kleren,
je stemming en vooral je tas.
Jij moest
het worden. Je had plezier,
je praatte
met links en rechts en leek
zorgeloos.
Je had een leuke dag gehad,
en nu
ging je terug naar huis, met
je tas vol
fotospullen die je naast je
neer had gezet,
in het gangpad van de trein,
in mijn zicht.
Je lette niet op, kortom, ik
wel, ik had
focus, haha, en wachtte nu op
het
beslissende moment, je wees,
je pakte
je telefoon en zocht en scrollde
en – weg was je tas.
Ik schoof hem naast mijn
stoel,
stond op en liep, rustig,
rustig, naar
een andere coupe. De tas nam
ik mee.
Je had niets door, je had niets
gezien.
Je hebt je tas nog niet
gemist. Je bent
nog vrolijk en zorgeloos. Bij
het volgende
station ga ik er uit. Met de
buit, de roof
is gelukt, de adrenalinekick
gloeit nog
in me na. Bedankt nog voor de
tas met de
inhoud. En voor je zorgeloosheid. Je blik
moet totaal leeg zijn geweest, en je hart ijskoud
toen je naar de plek keek waar je tas was.
Jij bent helemaal mijn type, nee echt, bedankt.
In het hopeloos verouderde, op-de-nominatie-om-gesloopt-te- worden, en daarom al jaren gesloten overdekte zwembad ‘De Blauwe’, aan de Noordervaart, heeft Dirkswoudenaar Henk Rademaker, in Dirkswoud beter bekend als ‘Gekke Henk’, zijn intrek genomen. En daar opent volgende week zijn tentoonstelling: Collages, gekke en niet gekke.
Henk Rademaker: ‘De Dirkswoudenaar heeft niets met waterpretparken. Heeft niets met golfslagen, heeft niets met duizelingwekkende driedubbele glijbanen, heeft niets met watervallen en wildwaterbubbels. De Dirkswoudenaar wil gewoon zijn of haar baantjes trekken: 50 meter vooruit, aantikken, keren, en weer 50 meter vooruit, en vooruit, voor de jeugd een duikplank. De Blauwe is failliet gegaan aan al die poespas. Maar nu heb ik er mooi mijn atelier, prachtige tegelwanden en een prachtige dramatische akoestiek, roep maar ‘ns wat.’
Er was een tijd dat Henk nog zonder het adjectief ‘gekke’ door de straten van Dirkswoud ging, maar hij draagt het als een Geuzennaam: ’Ja, ik ben opgenomen geweest, daar doe ik niet geheimzinnig over. Ik hoorde stemmen, zag overal gevaar, vertrouwde niemand meer, sprak niet meer en zonderde me af. Ik zag in allerlei zaken tekens. Stond er een rode auto voor mijn deur, dan deed ik de gordijnen dicht. Hadden de overburen een kerstkrans aan de deur hangen, dacht ik dat ze me dood wilden. Ik had amper contact met de buitenwereld toen. En ik verwaarloosde mezelf: ik douchte niet, at amper, en medicatie vertrouwde ik niet. Drank wel. Dus ik dronk. Gestaag. En veel.
En de televisie deed ik de deur uit, want ik dacht dat die straling mij beïnvloedde. En ja, ik had er wel voor de zekerheid mijn bijl in gezet. En ook in die van de buren. Die schrokken zich een ongeluk, dus toen kwam er die opname. Ook al dacht ik dus in het begin dat dat ook allemaal in scene was gezet. Dus ik speelde het maar mee. Man, wat een ellendige tijd was dat.’
‘Maar ik kreeg daar structuur, een dagindeling, medicatie, ik sliep eindelijk goed en ik ging naar creatieve therapie. Ook al dacht ik wel: wat een flauwekul. Beetje kleien en tekenen. Mij niet gezien. En omdat ik nog steeds een beetje in de contramine zat, ben ik gaan scheuren, een tijdschrift, hup doormidden, een krant, twee keer doormidden. Dat lucht op, de boel kapotmaken. ‘Je negatieve energie stroomt er dan uit’, dat is wat die therapeute zei. Ja, wat een heerlijke onzin vond ik dat. Dus om verwarring te stichten, dat was in die tijd bij mij niet zo moeilijk, begon ik al die gescheurde pagina’s weer aan elkaar te plakken met tape. Maar wel via mijn eigen balorige inzicht van toen dan. Ik deed maar wat, maar het was wel van mij. Terug kijkend was die therapie wel het keerpunt in mijn genezingsproces’
‘En toen maakte ik dus collages. En die maak ik nu nog steeds. Toen maakte ik ze omdat ik gek was, nu maak ik ze omdat ik kunstenaar ben. Als ik naar die collages uit die periode kijk, dan zie ik dingen die ik nu niet meer kan maken. Dat was echt ‘Gekke Henk’, intens werk wel, recht uit het hart, ruw, zonder opsmuk, erg energiek. Tegenwoordig werk ik wat netter, wat meer vanuit een idee, maar ik weet vaak ook niet wat het gaat worden. Maar scheuren en plakken ben ik blijven doen. Ik ben trots op waar ik uitgekomen ben.’
Ben Hoogeboom schreef voor Sargasso, nurksmagazine en voor zichzelf. Hij had het dorp Dirkswoud bedacht. Hij had de geschiedenis van Dirkswoud bedacht, hij had het dorp een stratenplan gegeven, een pastoor, markante middenstanders, een voetbalclub – wat je maar kon bedenken. En dat alles in een jaloersmakende, puntgave stijl. En ik hield zo van dat dorp. Van de Noordzijde, de Fourniturenzaak van Nellie Daas. En ik kon er slecht tegen dat met Ben ook Dirkswoud zou verdwijnen. Dus af en toe dwaal ik nog even langs de Noordzijde, de Zuidzijde en breng een bezoek aan de St. Clara Kerk.
Een dichter dicht niet voor
de lol, laten we dat even voorop stellen.
Er is pijn, er is verdriet,
er is een verleden, er waren ouders,
of juist niet, er waren
issues, droge en natte tissues, er waren
vrouwen, trouweloze,
verloren, betreurde, onbereikbare,
er waren verbroken vriendschappen,
er was drank, en tranen
en er was dus pijn, ergens,
er was een ideaal, een toekomst,
er moest iets bevochten,
veroverd of verdedigd. Er moest
teweer gesteld, er moest
teruggekeken, er moest een grafgedicht.
Er moest stelling worden genomen,
er moest duidelijkheid
geschapen en klare taal, of de
woorden konden juist niet
smoezelig genoeg zijn, smerig
& stinkend. Er waren
maatschappelijke zaken die
moesten becommentarieerd,
er hijgde urgentie, er was
noodzaak, er was een brandend
vuur en eeuwig geldgebrek. Er
moest besproken, geformuleerd.
De punten moesten op de i geslagen
worden, dat het daverde.
De was en de afwas konden wel
wachten, stofzuigen kon
wel later, bezoek aan je moeder
stelde je uit,
eerst moest er doorgehaald,
doorgekrast en verbeterd.
Je was de koning van je A4, je
pen was je scepter, je heerste
over woorden, althans, de
volgorde ervan, je schoof, je wiste.
Verbeten en streng moest je
zijn, darlings vlogen eruit, er was
geen tijd en ruimte voor
kleinzieligheid, groots moest het zijn.
Aan het eind wachtte er een
gedicht op je, het is van jou.
Maar waarom zie ik nu geen
blij gezicht?
Ester Naomi Perquin las haar bundel 'Ongevraagd advies', helemaal voor, En na afloop was er ruimte voor vragen en anekdotes. Ze citeerde Menno Wigman:
'Menno Wigman nam zijn gedichten erg serieus, dan belde hij mij om één uur 's nachts:'Ester, ik ben hier bezig met een gedicht, maar ik heb een lettergreep te veel - of sliep je al?'
Je was zomaar wat aan het
grasduinen
op internet, tot je, ergens,
stuitte op de zin:
‘een moeder is een onmisbaar
iets’,
een open deur, niet iets dat
je niet al wist,
zonder een moeder gaat het
niet,
was je er niet, had je dit
niet kunnen schrijven,
ook niet wat anders, want je
was er niet.
Bij een moeder begint het. Immers.
Maar wat als de moeder eindigt,
dan komt de toekomst je tegemoet
en dan sta jij vooraan, en dan
is er geen
moeder om je vast te
houden, en te zeggen.
Moeders mogen niet dood, toch
doen ze dat.
Waar kwam je vandaan? Waar moet je nu heen?
Je fietst nu alleen, zonder
die hand
in je kraag, zonder haar
woorden.
Je kijkt naar
voren, want achter je
wordt langzaam je moeder gewist.
