Dichter bij - poëziefestival Mimik, Deventer

Vroeger, beste jonge lezertjes, had Deventer de eerste zaterdag van augustus, een poëziefestival van jewelste, poëziefestival Het Tuinfeest Elke dichter van naam, van belang, kwam er. Noem een naam, en zij of hij trad op. Maar dat was dus in de jaren negentig, de jaren nul, tot en met 2019. Toen was het afgelopen, voorbij. Toen waren de tuinen rondom Theater, restaurant Bouwkunde leeg, het eerste weekend van augustus. Er klonken geen dichters meer in de Archieftuin, de Iordestuin, Athenaeumtuin de Fevieztuin en het Klooster. Ach, wat een tijden waren dat, waar je zo Joost Zwagerman, Rob Schouten, Robert Anker, Gerrit Komrij, Simon Vinkenoog, Wim Brands, Judith Herzberg of Menno Wigman kon aanspreken.

Bouwkunde stopte met het Tuinfeest, en het nieuwe theater, Mimik, dat kon en wilde het niet organiseren in die opzet in die vorm: het is een boel (vrijwilligers-) werk. De teloorgang van een fijn poëziefestival, helaas.

Maar Mimik kwam toch met een eigen poëziefestival: Dichter Bij (woordspeling), op het terras (gratis) en binnen in de zaal (betaald). Wij waren alleen, het was 27 graden, buiten, en niet binnen. Waarom zouden we ook: want de dichters die binnen optreden, waren dezelfde die we buiten hoorden. En het programma kwam me wel wat bekend voor: Martin Rombouts en Ingmar Heytze hadden nog tijdens afgelopen Boekenweek in Deventer opgetreden en sindsdien geen nieuw werk uitgebracht.

We zaten lekker op het rookvrije terras van Mimik, maar toch, luisteren naar een dichter door een Sennheisser koptelefoon, bungelend aan mijn oren, zodat je in je eigen cocon zit, is niet mijn idee van festival, beetje anoniem. Bovendien, het langsrijdende gemotoriseerde verkeer was toch een behoorlijke stoorzender. En hoe attractief is het om te kijken naar een dichter die bovenop een toren of op een muur zijn gedichten voordraagt? Het wordt allemaal zo, uh, contactloos. (En het is bepaald niet dichterbij). Asfaltfeeën met Ingmar Heytze speelden wel gewoon op het terras, maar de parasols stonden hinderlijk in de weg voor het podium. Mooi gedicht trouwens, dat Orgelboek/Achter de schutting/Vliegerman (muziek: Coney Island Baby, Lou Reed).

We zagen en hoorden Abdelkader Benali en Erik Jan Harmens nog hun gedichten lezen, dronken nog een drankje en kochten het boek ‘Wat het landschap denkt’, dreamscapes in woord en beeld. Fotografie Pieter Leeflang, Wibo Kosters gedichten.

Terwijl we naar huis fietsen, denk ik aan wat Ingmar Heytze zei: ‘Poëzie, je mag er van alles bij denken en voelen, en het is nooit fout.’

In de zomer vulde de achtertuin zich met van alles dat voorbijdreef

 

In de zomer vulde de achtertuin zich met van alles dat voorbijdreef. De Magnolia, de kamperfoelie, de Jasmijn, het gezoem van de bijen, het geluid van het stuntende vliegtuigje, hoog boven, de lege flessen van het bezoek, de wietpeuk van de vriend die het niet laten kan, de spelende, lachende  (of huilende of kibbelende zo gaat dat, altijd in stereo) tweeling van een paar huizen verderop, de rook van barbecue van de Moskee, vaste prik op vrijdag. Het geklater van het water in de gieters voor de planten. En de flarden Oekraïens die over de schutting kwamen. Als er gekookt werd: de geuren uit dat Oosten, als er bezoek was: de gesprekken, die kringelden in de zomerlucht. Er klonken toonladders, serpentines en krulletjes. En er was gekwetter en geschater in dialoog, opgespaard voor lang verwacht zangerig bezoek.

 

Foto: Maria Willems 

Het Midden-Oosten in de NRC van vrijdag 20 juni. Irak helemaal van de kaart

  

BHV-training gedaan

Daar lig je dan, eindelijk licht en lucht.
Net lag je nog opgevouwen, in een kist,
In een koffer. Nu moet je weer aan het werk:
mannen en vrouwen op je mond,
handen die ritmisch je borstbeen indrukken.
Je was een slachtoffer.
Hoe heette je, wat was je profiel?
Hoe kon dit zo plotseling gebeurd zijn?
Je mocht niet uit dit leven weg
van de trainer, van de cursisten.
Net zat je nog in de koffer,
nu ben je oefenmateriaal.
Wat gaat er door je heen?
Elektrische schokken.
Zo meteen ga je weer
helemaal gereanimeerd
opgevouwen de koffer, 
je donkere kist in.

 

Handleiding voor ontheemden van Robin Block wint J.C. Bloemprijs

 

Robin Block heeft met zijn dichtbundel ‘Handleiding voor ontheemden’ (143 pagina's dik) uitgeverij atlas contact, de J.C. Bloemprijs gewonnen. En de advertentie voor deze bundel wordt opgenomen in het voorpaginanieuws (voorpagina, wanneer staat er nou een dichtbundel op de voorpagina? En dan ook nog zo groot.) van deze maandag: de oorlog tussen Iran en Israël. 

Blader je door naar pagina drie, dan gaat het al over de ellende in Gaza, en, inkoppertje: de ontheemden die dat met zich voortbrengt.

(Er kan ook kritisch naar de bundel gekeken worden). 

ZONDVLOED, 14 juni, Deventer

 

We zijn op een festival geweest waar het beste als eerste gepland stond. Of dat handig is, ik weet dat niet. We zijn op festival ZONDVLOED, muziek en poëzie geweest.

Het festival wordt al voor de derde keer gehouden, maar de eerste twee edities heb ik gemist. Kwam het door vakantie, werk, of triggerde het programma en de toenmalige locatie mij toen niet genoeg? Wat die locatie betreft: de eerste edities speelde Zondvloed zich binnen af. En nu was het een openluchtfestival, op een bijzonder aantrekkelijke plek, namelijk achter de oude Gasfabriek, het oude GEWB terrein, in Deventer. Er zijn platanen, er is een grasveld, er is een rij ruisende en ritselende populieren, en aan de achterkant stroomt en kabbelt de IJssel, kortom, een paradijsje.

En onder de platanen is het podium opgezet voor de musici en dichters, en in het gras en onder de slingers van rode, blauwe, groene lampjes, de bankjes voor het publiek. 

Zien we daar Lieke Marsman al niet met haar dwergpoedel, Martin Knaapen, Frits Grimmelikhuizen, Marten Heijs, Wibo Kosters en Chrisjan van Marissing niet – ze zijn er allemaal. We kopen muntjes, en kunnen beginnen.

Jonas Bruyneel opende het programma. Ik kende hem niet. Ik had vooraf wel op youtube een filmpje van hem gezien, maar wat zegt dat helemaal? Jonas kwam niet alleen. Hij maakte zijn entree met een altvioliste en een klarinet/gitaarspeler, ze waren alle drie in het wit gekleed, en blootvoets. Het zag er zomers uit. Jonas leidde het optreden in: hij ging geen losse gedichten doen, maar verzen uit de bundel Mulhacén.

Mulhacén is een verhalend gedicht dat de tocht beschrijft van het lyrisch ik naar de berg Mulhacén in Spanje, samen met de Andalusische dichter Federico García Lorca (1898-1936).

Jonas zei nog dat de hele bundel in de versvorm de ‘copla’ was geschreven. Een versvorm van vier steeds acht lettergrepige regels. (Toen ik later op de avond een drankje ging halen, hoorde ik een bezoekster zeggen dat ze steeds had meegeteld).

Het verhaal van Federico García Lorca is natuurlijk zeer interessant en ook zeer dramatisch, maar, hier op het terrein van de oude gasfabriek, ging toch mijn aandacht uit naar Jonas Bruyneel (en zijn gezelschap). Want. Jonas deed alles uit zijn hoofd. En niet een paar versjes, een paar bladzijden, maar het volledige half uur lang. Wat een geheugen. En dan kronkelden de weemoedige klanken van de klarinet en viool zich ook nog om zijn woorden tussen de verzen. En die copla had je zo bij de kladden, betoverde je en voerde je mee door die geschiedenis, en liet je pas bij het eind weer los, schudde je wakker uit de bedwelming.

Kom hier maar ‘ns overheen, dacht ik toen het applaus was verstomd na zijn optreden. Ik vond het mooi.

A hard act to follow. En dat bleek.

Lieke Marsman, voormalig Dichter des Vaderlands, mocht lezen na het optreden van Jonas Bruyneel. Haar poedeltje keek vanaf de achterste rij nauwlettend toe wat haar baasje daar zei op het podium. Kon zij niet wat doen, ze zagen toch dat ze hulp nog had omdat de wind met haar haar papier aan de haal ging? Ah, daar schoot de organisatie al te hulp. Ik heb thuis drie bundels van Lieke Marsman, maar ik herkende alleen dat gedicht dat ze op reis gaat door Nederland (met haar dwergpoedel) en dat ze o.a. premier Rutte tegenkomt, nu voor de gelegenheid veranderd in Dick Schoof.

Tijd voor een Friese bries en een andere voormalige Dichter des Vaderlands, Tsead Bruinja. Tsead stond niet in zijn eentje op het podium. Naast hem speelde Arnold de Boer op zijn gitaar zijn klanken om de woorden. De woorden waren Fries, dus je verstaat er geen fuck van, maar in het Fries blijk je dus ook te kunnen dichten over de ellende in Gaza, (dat verstond ik nog wel). En je wiegt zo lekker mee op het ritme, wreed genoeg.

Verder op het grasveld scharrelt een clubje van 6 scholeksters, en naast me zit een dame de hele tijd op haar telefoon. En daar vraagt Marten Heijs mijn balpen te leen: hij heeft een dichtbundeltje van Lieke Marsman gekocht, voor zijn dochter (die kon er vanavond niet bij zijn, want ze loopt mee in de Mars voor Vluchtelingen, maar dat doet er nu niet even toe) er moest gesigneerd. ‘En hier is je pen terug, bedankt.’

Het poëziefestival ZONDVLOED heeft veel gezichten.

Ester Naomi Perquin was de volgende act. Leuk. Ik ben niet onbekend met haar werk, ik heb al haar bundels (dat wil zeggen, van elke uitgave 1 exemplaar, ja ook Lange armen, die voor de politie gedicht is.) En ik heb zelfs haar integrale lezing van haar bundel ‘Meervoudig Afwezig’ in het Luxor Theater in Zutphen bijgewoond, dus ja, ik ben een liefhebber van haar poëzie.

Maar. Ik vond haar optreden hier niet geweldig: ze was al 10 minuten bezig, en het was alleen maar inleiding, en ik had nog geen gedicht gehoord. Het was routineus. Jammer.

Ik ging ondertussen even een drankje halen, en liep over de zondoorstoofde houtsnippers, voelde de warmte,  hoorde de eksters, en ik dacht: vakantie, ik ben hier op vakantie.

Ik kocht de bundel, 23 euro, van Jonas Bruyneel, hij ging die avond nog terug naar Gent, zei hij. De dichter is altijd onderweg.

De afsluitende act van ZONDVLOED was Sopa Boba, we besloten naar voren te gaan, en op het voorste bankje te genieten.

Sopa Boba is een trio: cello, viool en een toetsen/computer muzikant. Plus natuurlijk de spoken word declameerder met de stapel papier in zijn hand, die allemaal moeten worden voorgelezen. De flyer van ZONDVLOED zegt: de band bewerkte een tekst van de Moldavische schrijfster Nicoleta Esinencu tot een hedendaags elektronisch modern klassiek oratorium, getiteld That Moment.

Dit ironisch en satirisch verhaal over de neerwaartse kapitalistische maatschappij wordt gebracht door een neoklassiek strijkkwartet, ruwe modulaire synthesizers en spoken word-vocalen.

De dichter van de Sopa Boba liet elke gelezen pagina op de grond vallen, daar gingen ze, pagina na pagina. Dat was wel een attractief iets. Maar wat waren het er nog veel. En zo boeiend was en bleef het ook niet. En er was nul contact met het publiek. Ik kon het verhaal ook niet echt volgen. We stonden op en liepen naar de fietsen, het was mooi geweest. (Zie de beginzin van dit stukje).

Maar graag tot de ZONDVLOED van volgend jaar, op hetzelfde terrein. Tot dan.

Foto's Maria Willems

 

Vandaag hebben we je as verstrooid mam

Vandaag hebben we je as verstrooid mam.
De zon schitterde in de rivier, de twee Canadese
populieren ritselden, het gras was gemaaid,
een krekel sprong, er fladderden twee vlindertjes,
en een ooievaar wachtte op ons.
Je werd een wolkje in het water, er waren bootjes,
er kwamen golven waarin je langzaam verdween,
dag mam. 

Het gedicht: 'Write down, I'm an Arab' schreef Mahmoud Darwish in 1964

Het gedicht: 'Write down, I'm an Arab' schreef Mahmoud Darwish in 1964. We zijn nu meer dan 60 jaar verder, en er is een nieuwe, vertaalde, dichtbundel van hem uit. In de NRC van vandaag, Het vlinderefect, 13 juni, anderhalve krantenpagina,  kreeg 5 ballen van de recensent (Obe Alkema).

Write down!
I am an Arab
And my identity card number is fifty thousand
I have eight children
And the ninth will come after a summer
Will you be angry?

Write down!
I am an Arab
Employed with fellow workers at a quarry
I have eight children
I get them bread
Garments and books from the rocks...
I do not supplicate charity at your doors
Nor do I belittle myself at the footsteps of your chamber
So will you be angry?

Write down!
I am an Arab
I have a name without a title
Patient in a country
Where people are enraged
My roots
Were entrenched before the birth of time
And before the opening of the eras
Before the pines, and the olive trees
And before the grass grew

My father ... descends from the family of the plough
Not from a privileged class
And my grandfather ... was a farmer
Neither well-bred, nor well-born!
Teaches me the pride of the sun
Before teaching me how to read
And my house is like a watchman's hut
Made of branches and cane
Are you satisfied with my status?
I have a name without a title!

Write down!
I am an Arab
You have stolen the orchards of my ancestors
And the land which I cultivated
Along with my children
And you left nothing for us
Except for these rocks ...
So will the State take them
As it has been said?!

Therefore!
Write down on the top of the first page:
I do not hate people
Nor do I encroach
But if I become hungry
The usurper's flesh will be my food
Beware ...
Beware ...
Of my hunger
And my anger!

Het lot van Marinus N.

Zou alles in je jeugd al bepaald zijn?
De ziekte die je veel te vroeg sloopte.
Je liefje uit je dorp, het werk dat je deed.
Zou er enkel lot bestaan en geen wil? 

De zondag wandeling die rook naar dood.
De hond had een konijn in zijn kaken.
(Ik ben een keer op je verjaardag geweest).
’s Nachts spookte er van alles door m'n hoofd.

Er was plek voor geluk, hoop ik voor jou.
Er was een bucketlist, en jij was de druppel.
(dus daarom ontbrak je op de reünie).

Het bleek een gelopen race, bleekwit was je.
Of je nog iets had aan te geven? Smart,
raaf, maan, graf, lot, het was er allemaal.

 

Vapen? Gewoon doen

 

 

Hoe breng je vapen nou attractief in beeld? Hoe promoot je dat? Je neemt twee slanke jonge vrouwen, vrolijk gekleed, bloemen in het haar, en de vapedamp die uitgeblazen wordt, mysterieus in het tegenlicht (Trouw, naast het nieuws, 7 juni).

De tabakslobby zal Trouw dankbaar zijn.